Το νερό νεράκι...

          

  Μέλλον της Χαλκιδικής,  φ.20,  15-7-1960

 

ΤΑ ΓΕΩΤΡΥΠΑΝΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΦΑΝΙΖΟΥΝ ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗΣ.

Είν’ ορισμένοι νόμοι άγραφοι, κοινωνικοί, ανθρώπινοι, που απαλύνουνε τις σχέσεις των ανθρώπων και κάνουν τη ζωή υποφερτή.  Η ανταπόδοση και η ευχαριστία για κάτι που πετύχαμε με τη συνεργασία συνανθρώπων, ειν’ ένας νόμος, τέτοιος, άγραφος, ως τόσο όμως απαράβατος. Γιατί βλαστάνει μέσα από την καρδιά της ηθικής.

Αυτόν τον νόμο της ανταποδόσεως και της φιλοφρονητικής ευχαριστίας, θέλαμε να τον δούμε να σαρκώνεται σε έργα στέρεα καλής θελήσεως, από το μέρος της μεγάλης Εταιρείας Λιπασμάτων, εκεί στα δυό Μαντεμοχώρια, Στρατώνι, Στρατονίκη. Είναι δεμένη η ζωή των δυό χωριών αυτών με το μετάλλευμα, που βγάνει η περιοχή τους, τόσο στενά, που δεν είναι καμμιάς από τις εταιρείες που πέρασαν απ’εκεί. Αληθινά είναι η ζωή τους ζυμωμένη με το μετάλλευμα, και δεν είναι υπερβολή πως τρέχει και κυλάει στο αίμα τους ο σιδηροπυρίτης. Κληρονομιά, από τη μια γενιά στην άλλη, σκάβουνε οι μεταλλωρύχοι τούτοι τα σπλάχνα της μεταλλοφόρας γης, για να γεμίσουν τα βαγόνια με μετάλλευμα και τα δικά τους σπλάχνα με τη σκόνη. Δίνουνε χρόνια τώρα, κόμπο, κόμπο τη ζωή τους, για το ψωμάκι το δικό τους και της Εταιρείας. Προσφέρουνε λοιπόν κι αυτοί ζωή και εργασία, και εργασία τέτοια, που δίνει πλούσια ευλογία στα άπληστα πουγγιά της Εταιρείας. Κι η προσφορά αυτή αξίζει χωρίς άλλο μια ευχαριστία από το μέρος της μεγάλης Εταιρείας. Ως τόσο η μεγάλη Εταιρεία αντί για το «ευχαριστώ» τους αφανίζει το νερό εκεί στη Στρατονίκη.

Τρυπούν εδώ κι εκεί τα γεωτρύπανα της Εταιρείας και κάνουν έρευνες για άλλα μεταλλεύματα. Είναι καλές οι έρευνες σαν δεν πειράζουν τη ζωή μας. Όμως εδώ στη Στρατονίκη έκλεισαν τα νερά του τόπου με τις γεωτρήσεις και μένει ένα μόνο πόσιμο νεράκι για να κρατήσει στη ζωή τη Στρατονίκη. Ας είναι, όλα τα συγχώρεσαν οι Στρατονικιώτες.

Τώρα όμως, που αρχίζουνε τα γεωτρύπανα με απληστία να ψάχνουνε και στην πηγή του τελευταίου αυτού νερού, σηκώθηκε στο πόδι η Κοινότης, γιατί αν θα χαθεί και τούτο το νερό, σβήνει η Στρατονίκη από δίψα. Έγιναν διαμαρτυρίες από την Κοινότητα στην Εταιρεία, όμως εκεί υπάρχει τόση στενοκεφαλιά και απληστία, που δεν μπορεί να εισχωρήσει στην ψυχή τους καμιά ανθρώπινη φωνή. Άρνηση κρύα ήταν η απάντηση της Εταιρείας. Έγιναν παραστάσεις του Προέδρου, για το ζήτημα αυτό, στην Νομαρχία. Και ο Νομάρχης υποχρέωσε την Εταιρεία, να σταματήσει τις δολοφονικές επιχειρήσεις δίπλα στο νερό της Στρατονίκης. Ναι, αλλά το σταμάτημα αυτό επλήγωσε τον άρρωστο εγωισμό κι έθιξε το εβραϊκό φιλότιμο του αναντικατάστατου, όπως λένε, αρχιμηχανικού της Εταιρείας.

Και έτσι, αψηφώντας τις διαταγές του Κράτους, ο έκτακτα φιλότιμος Εβραίος, έδωσε εντολές και πάλι ν’ αρχίσουνε οι έρευνες, αφού αυτός το θέλει. Ενδέχεται να είναι αναντικατάστατος για τα συμφέροντα της Εταιρείας αυτός ο κύριος Δαβίδ. Όμως όταν ξεσκίζει τις διαταγές του Κράτους, που το κρατούν στα χέρια τους, όχι Εβραίοι, τότε το Κράτος είναι αναγκασμένο να εξελληνίσει κάθε ξένον περιφρονητή, ή να τον στείλει στον αγύριστο. Γιατί έχουνε και οι Έλληνες φιλότιμο, για να μπορούν να σπάσουν το κεφάλι κάθε αχάριστου.

Η Νομαρχία πρέπει χωρίς άλλο να κόψει ως τη ρίζα τα νύχια του εγωιστή μηχανολόγου, γιατί η αγανάκτηση που βράζει μεσ’ τη Στρατονίκη, μπορεί να φέρει συγκινήσεις τραγικές μα τόσο δίκαιες, όσο είναι η ίδια η ζωή.   

Το να ξεσκονίζει κανείς τα ράφια της Ιστορίας  είναι μια συνήθεια χρονοβόρα το δίχως άλλο. Ο ερευνητής μαθαίνει ασφαλώς πολλά, ‘ανοίγει’ όπως λέμε τα μάτια του, αλλά είναι κάποιες λίγες φορές που μένει γουρλωμένος από έκπληξη, και τότε ανταμοίβεται για όλες τις ατέλειωτες ώρες που κόπιασε.  Δεν θέλουμε να κουράσουμε τον αναγνώστη περιγράφοντας  τη συγκίνηση που νιώθει κανείς, όταν ανατρέχει σε παλιές πηγές και εντοπίζει στοιχεία που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν, ομοιότητες και αντιθέσεις  που εξηγούν την ταυτότητα της σημερινής κοινωνίας σαν σύνολο αλλά και των μελών της  ξεχωριστά.

Η  πρώτη μας σκέψη, όταν διαβάσαμε  το παραπάνω άρθρο, ήταν να το αναρτήσουμε έτσι όπως γράφτηκε πριν από 53 χρόνια, χωρίς κανένα σχόλιο να το συνοδεύει, χωρίς καμία παρέμβαση. Το πολύ-πολύ να αναρωτιόμασταν  χιουμοριστικά πόσο χρονών να ήταν ο σημερινός δήμαρχος μας  το 1960, κι αν έβαλε κι αυτός το χεράκι του σ’ αυτην την υπόθεση (παρεπιπτόντως  Νεοχωρινοί και Στρατονικιώτες  φαγωθήκαν  μεταξύ τους αργότερα, διεκδικώντας μια πηγή που βρισκόταν στη μέση περίπου των δύο χωριών. Όταν καθιστάς ένα κοινό αγαθό σπάνιο, τότε ξεπηδά η διχόνοια...).  Διαβάζοντας το ξανά και ξανά ωστόσο, η αίσθηση που αποπνέει στον αναγνώστη ο απλός αλλά μεστός τρόπος γραφής του δημοσιογράφου μόνο απαρατήρητη δεν περνά. Είναι μια αίσθηση νοσταλγίας για μια δημοσιογραφία με χαρακτήρα, που δυστυχώς λείπει από τη σημερινή εποχή. Μια δημοσιογραφία που δεν μασάει να μιλήσει, ούτε κλείνει τα μάτια στα κακώς κείμενα,  αλλά ασκεί κριτική κουνώντας το δάκτυλο σε όποιον περιφρονεί τα αυτονόητα δικαιώματα του λαού. Χωρίς υπερβολές και ακρότητες στο ύφος αλλά και χωρίς την δουλική εκείνη γλώσσα που έχουμε βαρεθεί να ακούμε στα διάφορα τηλεοπτικά πάνελ, διακρίνει κανείς στο κείμενο, σχεδόν πίσω από τις λέξεις, διάχυτη, τη πίστη του συγγραφέα πως ανά πάσα στιγμή η πολιτεία βρίσκεται έτοιμη κι ο ελεγκτικός μηχανισμός της θα λειτουργήσει για να βάλει τον επικίνδυνο μηχανικό Δαβίδ στη θέση του, προστατεύοντας το λαό από την απληστία της  εταιρείας. Άλλα χρόνια...

Οπωσδήποτε και στις μέρες μας η δημοσιογραφία έχει χαρακτήρα. Η δημόσια τηλεόραση μπορεί να μην υφίσταται πια, αλλά υπάρχουν πολλά κρατικά κανάλια (Mega, Antenna, Skai…) που σπεύδουν να ενημερώσουν τον πολίτη για την καταστροφή που μας περιμένει αν δεν συνταχθούμε με τις εκείνες τις  δυνάμεις που θέλουν να ‘εξυγιάνουν’ τη χώρα. Μάθαμε λοιπόν από τα κανάλια αυτά ότι εδώ και ένα χρόνο βρίσκεται υπό εξέλιξη Σχέδιο για τη διαχείριση των νερών της περιοχής μας. Όπως μάθαμε και ότι μπορούμε να συμμετέχουμε σε δημόσια διαβούλευσή του, πηγαίνοντας σε ημερίδες που διοργανώνει το Υπουργείο παντού σε όλη τη Μακεδονία, εκτός -μαντέψτε- από τη Χαλκιδική! Μπορούμε λοιπόν να συμμετέχουμε παντού, αρκεί να μην εκφράζουμε διαφορετική άποψη, να μην εκφράζουμε καθόλου άποψη. Τέλειωσε η εποχή που ο  Νομάρχης  κουνούσε το δάχτυλο στην αχόρταγη Εταιρεία. H Πολιτεία δεν επέτρεψε να γίνει διαβούλευση στον Πολύγυρο! Να μην τσαλακώσουμε την εικόνα της εταιρείας, βρε αδελφέ... Τί να μας πουν εξάλλου, πως το νερό μας σε λίγα χρόνια θα είναι προϊόν αποχωρητηρίου; Λέγονται αυτά τα πράγματα;

Γνωρίζατε εσείς παρεπιπτόντως, πως με την κρατική βούλα πάντα, η παραλία του Στρατωνίου θεωρείται εξίσου καλή με αυτή της Ιερισσού και των Νέων Ρόδων; Έχει μάλιστα και Γαλάζια Σημαία, γιατί το κριτήριο λέει για να πάρει μια παραλία Γαλάζια Σημαία είναι το πόσα κολοβακτηρίδια έχει, όχι το πόσα βαρέα μέταλλα (από τα οποία βρίθει το Στρατώνι...). Έστω λοιπόν πως ένα ωραίο καλοκαιρινό πρωινό, ένας οικογενειάρχης συμβουλεύεται την Ειδική Γραμματεία Υδάτων για το πού μπορούν να κολυμπήσουν και επιλέγει την παραλία του Στρατωνίου (που είναι και η πιο κοντινή από Εγνατία Οδό στον κόλπο της Ιερισσού). Βουτάνε μια χαρά, όλα φαίνονται ρόδινα, η γαλάζια σημαιούλα κυματίζει στην ήσυχη παραλία κι όλοι είναι ευχαριστημένοι. Εκτός ίσως από τα παιδάκια του, που θα χουν καταπιεί το μισό νταμάρι σε βαρέα μέταλλα. Γιατί πουθενά δεν υπάρχει ταμπέλα που να λέει πως απαγορεύεται το κολύμπι. Παρόλο που με ΦΕΚ του 1986 αρ. φύλλου 912, (ρε τελικά δούλευε το κράτος παλιά...) απαγορεύεται ρητά η κολύμβηση σε ακτίνα 200 μέτρων! Γιατί στην τελική αυτό που έχει σημασία είναι να μην στραπατσαριστεί το γόητρο της εταιρείας. Πρέπει όλα να φαίνονται ωραία και καλά, με πρόσωπα ευχαριστημένα και γελαστά, όπως στις διαφημίσεις της Hellas Gold. Γι’ αυτό και επιχορηγούμε εξάλλου χαλαρούς και λαϊτ καλλιτέχνες στο Paraty, για να διασκεδάσουμε με 120 Ευρώ το μπουκάλι (λεφτά δεν έχουμε;), ενώ τέσσερεις ψυχές λιώνουν στο κελί. Για να φαίνεται πως περνάμε χαλαρά και λαϊτ με την τρέντυ Ελληνικός Χρυσός. Κρίμα πάντως για το Στρατώνι, που αφήνεται να το σέρνει από τη μύτη η μέγαιρα εταιρεία. Λίγη αλληλεγγύη για τις οικογένειες των συμπολιτών μας δε θα έβλαπτε...

Όλα για το θεαθήναι λοιπόν, στις μέρες μας. Το τί περνάει στην κοινή γνώμη, αυτό έχει σημασία. Το παιδί που θα χει σωρευμένα δηλητήρια στο συκώτι του από την κατάποση του μισού περιοδικού πίνακα δεν φαίνεται πουθενά σήμερα, και θα του βγάλει πρόβλημα όταν μεγαλώσει. Άρα, είναι απλό, το θάβουμε το θέμα (και το παιδί...). Τους «εργαζόμενους» που τους βάψαν τα αμάξια το κάνουμε βούκινο όμως. Εκεί αλλάζει το πράμα. Τα χημικά που έχει καταπιεί και το ξύλο που χει μαζέψει η τοπική κοινωνία (μεγάλοι και παιδιά) από τις αλλεπάλληλες ανθρωπιστικές επεμβάσεις των κρατικών δυνάμεων καταστολής δεν τα βγάζουμε ποτέ σε κανένα κρατικό κανάλι. Αν χτυπήσει όμως κάποιος της εταιρείας, τον τρέχουμε στην εντατική, τον φασκιώνουμε, του διαγνώσκουμε ιλαρά, σκορβούτο, πριαπισμό και άλλα φαιδρά, για τα οποία ευθύνεται πάντα ο κοσμάκης, τον οποίο μετά σέρνουμε στην ασφάλεια.

Η ‘ανάπτυξη’ που θέλει να μας επιβάλλει, δια της βίας, ο μικρός Αδόλφος από το bunker της Αρναίας, στηρίζεται αφενός στη δημιουργία εντυπώσεων κι αφετέρου στη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Είναι κούφια, όπως κούφιο είναι το έδαφος κάτω από το βιασμένο χωριό της Στρατονίκης, που αφού το αποσαθρώσαν για το μετάλλευμα, καταρρέει τώρα μέρα με τη μέρα. Γιατί αυτό που ονομάζουν ανάπτυξη, δεν είναι παρά ένας παραλογισμός:

·         Την ‘επένδυση’ θα την επιτελέσουν με λεφτά από προγράμματα ΕΣΠΑ, χωρίς η εταιρεία να βάλει το χέρι στην τσέπη της.

·         Ενώ αναβάλλουν την υποτιθέμενη εξόρυξη, μπαζώνουν ρέματα, γιατί ‘ίσως σε δύο χρόνια να αρχίσουν να δουλεύουν’, αδιαφορώντας για το τί θα γίνει το νερό που υδροδοτεί όλη τη ΒΑ Χαλκιδική.

·         Οι γεωτρήσεις θα στραγγίξουν και την τελευταία σταγόνα ζωής ενώ είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν και υφαλμύρωση.

·         Οι  ίδιοι οι μελετητές  του ΥΠΕΚΑ  παραδέχονται ότι  η ποσότητα των νερών της περιοχής θα μειωθεί επικίνδυνα και η ποιότητα θα υποβαθμιστεί αισθητά, εξαιτίας της ‘επένδυσης’. Αλλά αυτό θα είναι λένε ‘για το γενικότερο όφελος’. Μάλλον της εταιρείας εννοούν.

Ένα είναι το σίγουρο: Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Με άλλα ονόματα και άλλες περιστάσεις, αλλά επαναλαμβάνεται. Τότε ήταν ο αρχιμηχανικός Δαβίδ της Εταιρείας Λιπασμάτων που έθετε σε κίνδυνο τη Στρατονίκη. Σήμερα αντιθέτως, Δαβίδ είναι όλη η κοινωνία της ΒΑ Χαλκιδικής που με μια σφεντόνα, σαν τον βιβλικό ήρωα, προσπαθεί να ξορκίσει τον κρατικό Γολιάθ και να γλυτώσει από τη ληστρική Eldorado. Αλλά ποιός ξέρει, ίσως να επαναληφθεί κι αυτή η ιστορία...